GIẢI PHÁP PHÒNG TRỊ BỆNH KÝ SINH TRÙNG ĐƯỜNG MÁU TRÊN VỊT, NGAN (Leucocytozoonosis)

Bệnh ký sinh trùng đường máu trên vịt, ngan do ký sinh trùng đơn bào Leucocytozoon gây ra. Ký sinh trùng này xâm nhập vào các tế bào máu như hồng cầu, bạch cầu, đại thực bào và cũng có thể tồn tại trong các tế bào nội mô của các cơ quan như gan, lách, thận, phổi, tim, ruột, dạ dày cơ, dạ dày tuyến, buồng trứng, ống dẫn trứng và não.
Bài viết này, Fivevet cung cấp thông tin về nguyên nhân, dịch tễ học, triệu chứng, bệnh tích, cũng như giải pháp phòng trị bệnh ký sinh trùng đường máu trên vịt, ngan.

1. Nguyên nhân gây bệnh ký sinh trùng đường máu trên vịt, ngan
Leucocytozoon là một loại ký sinh trùng thuộc nhóm đơn bào nguyên sinh động vật (Protozoa), chủ yếu sống trong tế bào máu (Haemospororina), thuộc typ trùng roi Apicomplexa, họ Plasmodidae. Cho đến nay, đã có hơn 67 chủng và 34 đồng chủng Leucocytozoon được phát hiện, có khả năng gây bệnh cho hơn 100 loài gia cầm, thủy cầm và chim hoang dã. Trong đó, phổ biến nhất là Leucocytozoon simondi, L.smithi, L.caulleryi, L.sabrezi, L.shoutedeni, L.andrewsi…. Ở thủy cầm và hoang cầm, loài sống dưới nước hoặc vừa sống dưới nước vừa sống trên cạn thường hay bị nhiễm L.simondi, L.smithi, L.anatis, L.anseris,… Leucocytozoon gây bệnh sớm nhất cho vịt, ngan ở 2 tuần tuổi, tỷ lệ mắc cao nhất ở 9 tuần tuổi.
2. Dịch tễ của bệnh ký sinh trùng đường máu trên vịt, ngan
Vịt, ngan mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh. Các côn trùng hút máu như mạt, mò, muỗi, bọ chét,... là động vật trung gian truyền bệnh.
Bệnh xảy ra nhiều vào mùa sinh sản và phát triển của côn trùng hút máu truyền bệnh. Ở miền Bắc, bệnh thường bùng phát vào mùa xuân-hè, sau Tết Nguyên Đán hoặc sau các trận mưa lớn.
3. Triệu chứng bệnh ký sinh trùng đường máu trên vịt, ngan
Vịt sốt nhưng thân nhiệt hạ, kém ăn, có biểu hiện thiếu máu, niêm mạc mắt nhợt nhạt. Tiêu chảy phân nhiều màu xanh, trắng, vàng, nâu, lõi hồng, có thể lẫn máu và nhầy, liệt chân có khi chết đột ngột không rõ nguyên nhân. Máu không đông hoặc khó đông hay có hiện tượng máu loãng.
Ở 2 tuần tuổi, vịt và ngan có niêm mạc mắt nhợt nhạt, phân xanh, ít vận động. Ở 3 tuần tuổi, vịt và ngan có thêm triệu chứng chết đột ngột. Các tuần tiếp theo, triệu chứng bệnh trên vịt, ngan rõ hơn, niêm mạc mắt nhợt nhạt, còi cọc, ít vận động, tiêu chảy phân nhiều màu, chết đột ngột. Đây là các triệu chứng chính, xuất hiện với tần suất cao và xuất hiện ở hầu hết các độ tuổi. Triệu chứng liệt chân và chảy máu miệng khi chết ít khi xuất hiện.
Vịt, ngan ốm giảm ăn hoặc bỏ ăn, ngại đi lại, bước đi không vững. Con vật ốm gầy sút nhanh, yếu dần và rất khó thở do thiếu máu, nếu gặp độ ẩm cao, chuồng nuôi kín, không thông thoáng thì vật nuôi bệnh phải rướn cổ ngáp hít khí, da tái nhợt, mào trắng bệch và chết. Lúc đầu, vịt và ngan chết rải rác, sau tăng nhanh, tỷ lệ chết có thể lên đến 80% nếu không can thiệp kịp thời. Ngoài ra còn có các biểu hiện thần kinh như bại chân, bại cánh, đi không vững hay ngã khi bị xua đuổi. Ở vịt, ngan sinh sản còn có biểu hiện tỷ lệ đẻ giảm rõ rệt, khối lượng trứng giảm.
Vịt, ngan bị bệnh ở giai đoạn mọc lông thường có lông mọc chậm, hoặc rất khó mọc lông, đặc biệt là lông ống. Cụ thể, lông ống đang mọc thì bị gãy ngang hoặc có máu chảy ra ở chân lông đang mọc, làm việc mọc lông rất khó khăn.
Khi mắc bệnh ký sinh trùng đường máu, vịt ngan rất dễ nhiễm các bệnh khác như E.coli,  bại huyết do RA, dịch tả vịt, cúm gia cầm, bệnh Tembusu,…
4. Bệnh tích bệnh ký sinh trùng đường máu trên vịt, ngan
Gan bở đổi màu, túi mật sưng to, xuất huyết lõm trên bề mặt gan, gan có nốt hoại tử trắng. Niêm mạc ruột có nhiều nốt hoại tử trắng, mạnh tràng có kén, nếu bệnh nặng có thể thấy kén ở tá tràng hoặc toàn bộ ruột non. Thận sưng, có nốt hoại tử trắng.
Theo Kocan et al. (1979) hiện tượng thiếu máu trong bệnh ký sinh trùng đường máu cấp tính được giải thích là do ký sinh trùng sản sinh ra yếu tố A-E (antierythrocyte), gây tan huyết nội mạch, kết dính hồng cầu gây tắc mạch.
Bệnh tích chủ yếu thể hiện rõ ở gan, phổi và lách, với tình trạng hoại tử và xuất huyết. Khi ký sinh trùng đường máu phát triển trong cơ thể gia cầm, chúng trải qua một vòng đời phát triển, trong đó có giai đoạn sinh sản sinh bào tử ở tế bào nhu mô. Quá trình này gây thoái hóa, biến màu và thậm chí hoại tử thành từng đám nhỏ. Nếu tình trạng này kéo dài, có thể dẫn đến sự tăng sinh tế bào, làm giảm chức năng hoạt động của các cơ quan hoặc gây phá hoại, đặc biệt là ở gan, lách, thận và ruột.

5. Phòng bệnh ký sinh trùng đường máu trên vịt, ngan
Nhập giống ở cơ sở an toàn sinh học, uy tín, chăm sóc nuôi dưỡng tốt cho đàn vịt, ngan.
Hàng tuần phải duy trì phun thuốc chống ruồi, muỗi, dĩn, mạt và các côn trùng hút máu khác. Phát quang cây cỏ, thông cống rãnh để nước thoát nhanh, chuồng trại chăn nuôi luôn phải giữ khô ráo. Sân chơi phải cuốc xới và rắc vôi bột thường xuyên, dọn vệ sinh sạch sẽ, chất thải phải được xử lý theo đúng yêu cầu kỹ thuật.
- Vệ sinh sát trùng chuồng trại thường xuyên, dùng một trong các sản phẩm sau: Five-Iodine, Five-BGF, Five-B.K.G, Five-Perkon 3S,…
- Tiêu diệt động vật trung gian truyền bệnh, dùng một trong các thuốc sau Five-Tox, Five-Cymethrin, Five-Permethrin, Five-Larva Kill, Five-Kill Fly T, Five-Kill Fly I,…
- Phòng bệnh định kỳ cho vịt ngan bằng cách tiêm đầy đủ các loại vacxin theo lịch của từng trại như Five-VGV, Five-DTV, Five-Coryvac RA, Five-AI (H5N1, H5N6), Five- THT Poultry,…
- Tẩy giun sán định kỳ cho đàn vịt ngan, sử dụng một trong các thuốc sau: Five-Ivertin.100 Oral, Five-Levasol, Five-Alben.100 Oral, Five-Fenbenzol,…

6. Trị bệnh ký sinh trùng đường máu trên vịt, ngan
- Trị bệnh ký sinh trùng đường máu trên vịt, ngan bằng một trong các sản phẩm sau: Five-Coryza.SP, Five-Anticoc, Five-Cox 2,5%, Five-Diclacox, Five-Sultrim, Five-S.Prim (tiêm trong trường hợp bệnh nặng, cấp),…
- Sử dụng kèm các thuốc bổ trợ sau: Five-Prozyme 5way, Five-Men sống, Five-Men tiêu hoá, Beta-Glucan.C,…
- Sử dụng cùng các chất giải độc gan thận: Five-Giải độc gan, Five-Bogama, Five-Orgamin,… Sử dụng theo hướng dẫn trên bao bì sản phẩm.
- Trong quá trình điều trị cần điều trị các bệnh hay kế phát thường gặp như: E.coli, Salmonells, bại huyết do RA,… Dùng một trong các thuốc sau: Five-Amoxcin super, Five-AmoxClav, Five-Gentadox.22, Five-Flonicol 50%, Five-Celexin (50%),… Liều lượng, liệu trình theo hướng dẫn trên bao bì sản phẩm.

- Nếu bệnh nặng có thể sử dụng thuốc tiêm điều trị kế phát như: Five-Cefdium, Five-Cefquinome, Ceta-Gen couple, Conbo 3in1 Ceftri SDM,… Liều lượng, liệu trình theo hướng dẫn trên bao bì sản phẩm.
Chăm sóc và nuôi dưỡng đàn ngan, vịt đúng cách, cung cấp đầy đủ thức ăn và nước uống đảm bảo. Nuôi theo mật độ phù hợp với từng độ tuổi của gia cầm. Vệ sinh chuồng trại hàng ngày sạch sẽ và duy trì bãi chăn nuôi đảm bảo không có côn trùng hút máu. Điều này sẽ giúp ngăn chặn triệt để con đường truyền lây bệnh.
Xem thêm:
- Bệnh viêm gan vịt và giải pháp phòng bệnh
- Hội chứng giảm đẻ trên vịt
- Bệnh Reo virus trên vịt, ngan: Cách phòng ngừa và can thiệp sớm