PHƯƠNG PHÁP PHÁT HIỆN VÀ KIỂM SOÁT BỆNH APP TRÊN LỢN

Sau đó, có thể áp dụng 3 cách sau để kiểm soát A. pleuropneumoniae:
Cách 1: An toàn sinh học
- Nguồn lợn nhập về: Nọc và nái hậu bị phải xuất phát từ trại không bị nhiễm APP.
- Vệ sinh, sát trùng chuồng trại thường xuyên.
- Quản lý điều kiện nuôi: kiểm soát mật độ nuôi, nhiệt độ và thông thoáng chuồng hợp lý để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Cách 2: Kiểm soát bằng kháng sinh liều cao
- Ưu điểm: Phương pháp này giúp kiểm soát tình hình một cách tạm thời.
- Nhược điểm:
+ Thiệt hại vẫn xảy ra do độc tố Apx.
+ Vi khuẩn có thể kháng thuốc, làm giảm hiệu quả điều trị ở các lứa tiếp theo.
+ Nguy cơ tồn dư kháng sinh trong thịt, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Cách 3: Kiểm soát bằng vắc xin
Đây là giải pháp lâu dài, hiệu quả bền vững.  Trại cần sử dụng vắc xin có khả năng bảo hộ đàn lợn hống lại toàn bộ 15 serotype APP. Nên chọn vắc xin giảm nguy cơ sốc sau tiêm, giúp tăng tối đa hiệu quả về năng suất.

6. Khi nào nên kiểm tra Kháng thể Actinobacillus pleuropneumoniae?
Việc kiểm tra kháng thể chống lại Actinobacillus pleuropneumoniae (kháng thể APP) bằng các phương pháp huyết thanh học là công cụ thiết yếu để quản lý sức khỏe và kiểm soát dịch bệnh hiệu quả.

a. Phát hiện lợn mang mầm bệnh tiềm ẩn
Chẩn đoán Huyết thanh học: APP thường tồn tại ở thể mãn tính hoặc tiềm ẩn, đặc biệt ở amidan của lợn khỏe mạnh. Những con lợn này không biểu hiện triệu chứng lâm sàng nhưng lại là nguồn lây nhiễm chính trong đàn.

Giá trị của ELISA: Phương pháp ELISA có khả năng phát hiện kháng thể đặc hiệu trong huyết thanh của lợn đã phơi nhiễm hoặc mang mầm bệnh. Đây là cách hiệu quả nhất để xác định và cô lập hoặc loại bỏ những cá thể nguy cơ, từ đó ngăn chặn sự lây lan APP trong trại.

b. Sàng lọc đàn và đánh giá tình trạng sức khỏe
Sàng lọc nhập đàn: Trước khi nhập lợn mới vào trại, đặc biệt là lợn nái hậu bị, việc xét nghiệm ELISA giúp đảm bảo lợn không mang kháng thể APP. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cho đàn lợn khỏe mạnh. Nhờ đó, trại duy trì được đàn lợn sạch mầm bệnh, hạn chế nguy cơ bùng phát dịch APP.

Đánh giá hiệu quả tiêm phòng vắc xin: Việc kiểm tra kháng thể APP cũng giúp đánh giá mức độ bảo hộ sau tiêm vắc xin:
- Hầu hết các loại vắc xin hiện đại tập trung vào kháng thể chống lại độc tố APX hoặc các protein màng ngoài (OMPs) quan trọng.
- ELISA giúp đo lường chính xác lượng kháng thể sinh ra, từ đó xác định liệu vắc-xin đã tạo miễn dịch bảo hộ đầy đủ hay chưa.

c. Kiểm soát và thanh lọc dịch bệnh
Giám sát định kỳ: Kiểm tra kháng thể APP theo định kỳ giúp theo dõi tình trạng lưu hành của mầm bệnh trong trại và đưa ra quyết định can thiệp kịp thời (ví dụ: thay đổi phác đồ tiêm vắc xin, điều chỉnh vệ sinh và quản lý chăn nuôi).

Thanh lọc đàn (Eradication Programs): Đối với các chương trình loại trừ mầm bệnh APP khỏi trại (thường là trại nái giống), ELISA đóng vai trò then chốt trong việc xác nhận trạng thái "sạch bệnh" của đàn.

7. Miễn dịch mẹ truyền và hiệu quả tiêm phòng vắc xin APP
Kháng thể mẹ truyền qua sữa có thể bảo vệ lợn con theo mẹ chống lại bệnh do Actinobacillus pleuropneumoniae (APP). Tuy nhiên, những kháng thể này có thể ảnh hưởng quan trọng đến hiệu quả đáp ứng miễn dịch của lợn con sau tiêm vắc xin phòng APP.

Thời gian kháng thể mẹ truyền được duy trì trong cơ thể lợn con biến động lớn. Khảo sát ghi nhận sự tồn tại của kháng thể mẹ truyền ở lợn con thay đổi tuỳ theo trại:
- Từ 2 đến 12 tuần tuổi (Cruijsen et al., 1995; Sassu et al., 2018).
- 10 tuần tuổi (Jirawattanapong et al., 2008).
- Hoặc chỉ đến 2 – 8 tuần tuổi (Vigre et al., 2003). 

Lợn con sinh ra từ nái có mức kháng thể APP cao sẽ tạo được đáp ứng miễn dịch mạnh hơn sau khi nhiễm APP so với lợn con từ nái có kháng thể thấp (Sassu et al., 2018).

Sự không đồng nhất về thời gian duy trì kháng thể mẹ truyền và ảnh hưởng của chúng đến đáp ứng miễn dịch sau tiêm vắc xin APP cho thấy: Các trại cần cân nhắc thời điểm tiêm vắc xin dựa trên đặc điểm dịch tễ và miễn dịch của đàn lợn.

Nhìn chung, từ 8-10 tuần tuổi, kháng thể mẹ truyền đặc hiệu với APP giảm mạnh. Lợn vỗ béo, lợn thịt trên các đàn có tình trạng lưu nhiễm APP sẽ có nguy cơ cao bị bệnh. Do đó, tiêm vắc xin APP mũi đầu tiên cho lợn khoảng 8-10 tuần tuổi là hợp lý đối với các đàn lưu nhiễm APP (Jirawattanapong et al., 2008; Vigre et al., 2003).
Quản lý tốt miễn dịch đàn sẽ giúp trại lựa chọn thời điểm tiêm vaccine phù hợp, đảm bảo hiệu quả phòng bệnh cao và giảm thiểu tổn thất do APP.

8. Kết luận
Bệnh viêm phổi màng phổi do Actinobacillus pleuropneumoniae (APP) là mối nguy hiểm nghiêm trọng đối với các trại lợn.
Thiệt hại kinh tế:
+ Lợn bị chết, chủ yếu là lợn thịt.
+ Giảm năng suất: tăng tiêu tốn thức ăn, giảm tăng trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận.

Việc điều trị APP bằng kháng sinh thường không đạt hiệu quả tối ưu, đặc biệt ở thể cấp tính. Kháng sinh chỉ giúp kiểm soát tạm thời, không phải giải pháp lâu dài.

Giải pháp kiểm soát lâu dài: Tăng cường an toàn sinh học trong trại. Chủng ngừa vắc xin APP, đây là phương pháp bền vững và hiệu quả nhất để bảo vệ đàn lợn.

Vai trò kiểm tra kháng thể APP:
- Cung cấp bằng chứng về sự phơi nhiễm hoặc đáp ứng miễn dịch của lợn.
- Giúp nhà chăn nuôi đưa ra các biện pháp kiểm soát dịch bệnh một cách chủ động và hiệu quả, giảm thiểu tổn thất và duy trì đàn lợn khỏe mạnh.

Câu hỏi thường gặp:
1. Triệu chứng lâm sàng của lợn mắc APP?
- Sốt cao, khó thở, nằm tụm, bỏ ăn.
- Chảy máu mũi, thở khò khè.
- Lợn con hoặc lợn vỗ béo trên đàn lưu nhiễm có thể mang mầm bệnh tiềm ẩn.

2. Cách kiểm soát APP hiệu quả?
- An toàn sinh học: chọn lợn nhập trại sạch bệnh, vệ sinh chuồng trại, quản lý mật độ và thông thoáng.
- Kháng sinh liều cao: kiểm soát tạm thời, không phải giải pháp lâu dài.
- Vắc xin APP: giải pháp bền vững, bảo vệ đàn khỏi 15 serotype APP, giảm thiểu tổn thất và nâng cao năng suất.

3. Vai trò của xét nghiệm ELISA trong quản lý APP?
- Phát hiện lợn mang mầm bệnh tiềm ẩn để cô lập hoặc loại bỏ.
- Sàng lọc lợn nhập đàn: đảm bảo đàn mới không mang kháng thể APP.
- Đánh giá hiệu quả tiêm vắc xin: xác định mức kháng thể sinh ra sau tiêm.
- Giám sát định kỳ và thanh lọc đàn: theo dõi mầm bệnh lưu hành và xác nhận trạng thái “sạch bệnh”.

4. Kháng thể mẹ truyền ảnh hưởng thế nào đến lợn con?
- Kháng thể mẹ truyền giúp bảo vệ lợn con theo mẹ chống APP.
- Tuy nhiên, chúng có thể ảnh hưởng đến đáp ứng miễn dịch sau tiêm vắc xin.
- Thời gian duy trì kháng thể mẹ truyền ở lợn con dao động 2-12 tuần, nên thời điểm tiêm vắc xin mũi đầu tiên thường là 8–10 tuần tuổi đối với đàn lưu nhiễm APP.

5. Tại sao kiểm soát APP quan trọng với trại lợn?
- Giúp giảm chết lợn, hạn chế giảm năng suất, giảm tiêu tốn thức ăn.
- Chủ động kiểm soát mầm bệnh giúp trại duy trì đàn khỏe mạnh, giảm thiểu rủi ro kinh tế.

Xem thêm:
- Phát hiện kháng thể dịch tả lợn châu phi bằng pp Elisa
- Phát hiện virus gây bệnh dịch tả lợn châu phi (asf) bằng phương pháp  PCR/qPCR
- Định kháng thể dịch tả lợn cổ điển bằng phương pháp NPLA