GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG SỨC ĐỀ KHÁNG, GIẢM STRESS CHO TÔM KHI THAY ĐỔI THỜI TIẾT ĐỘT NGỘT

Trong nuôi tôm, thời tiết luôn là yếu tố khó lường và đầy thách thức. Mưa lớn kéo dài, nắng gắt đột ngột hay nhiệt độ thay đổi thất thường không chỉ ảnh hưởng đến môi trường ao nuôi mà còn khiến tôm dễ bị stress, suy giảm miễn dịch, tạo điều kiện cho mầm bệnh bùng phát. Khi sức đề kháng suy yếu, tôm ăn kém, chậm lớn, gia tăng tỷ lệ hao hụt, kéo theo nhiều rủi ro kinh tế cho người nuôi. Trước những thách thức này, xu hướng nuôi tôm hiện đại đang chuyển sang các giải pháp sinh học như probiotic, enzyme, beta-glucan, giúp nâng cao miễn dịch và giảm stress cho tôm một cách tự nhiên, an toàn. Nhằm hỗ trợ người nuôi chủ động ứng phó với thời tiết bất lợi, FiveAqua (Fivevet for Aqua) xin giới thiệu những giải pháp toàn diện giúp tôm duy trì sức khỏe ổn định, tăng sức đề kháng, từ đó nâng cao năng suất, ổn định đầu ra và hướng đến mô hình nuôi bền vững.

Giải pháp tăng cường sức đề kháng, giảm stress cho tôm khi thay đổi thời tiết đột ngột

I. Stress môi trường ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe tôm?
Khi thời tiết thay đổi đột ngột, đặc biệt là nhiệt độ ao nuôi giảm mạnh do mưa lớn, tôm dễ bị sốc nhiệt độ, dẫn đến hiện tượng stress môi trường. Điều này làm suy yếu hệ miễn dịch của tôm, tôm bỏ ăn, giảm hấp thu dinh dưỡng, đồng thời tăng nguy cơ nhiễm bệnh từ vi khuẩn Vibrio, vi bào tử trùng EHP và ký sinh trùng Gregarine. Ngoài ra, sự thay đổi đột ngột về pH nước ao, độ mặn, oxy hòa tan và khí độc H₂S cũng là những yếu tố gây stress, ảnh hưởng đến sức khỏe đường ruột và khả năng tiêu hóa của tôm. Nếu không có biện pháp can thiệp phù hợp, tình trạng stress kéo dài có thể làm tăng nguy cơ tôm mắc các bệnh đường ruột như phân trắng, làm giảm sức đề kháng và ảnh hưởng đến tỷ lệ sống.
II. Giải pháp tăng cường sức đề kháng cho tôm hiệu quả nhất
Để tăng cường sức đề kháng cho tôm, có thể áp dụng các giải pháp sau:
2.1. Sử dụng Probiotic 
Probiotic chứa lợi khuẩn như Bacillus subtilis giúp tăng cường vi sinh có lợi trong đường ruột, từ đó cải thiện tiêu hóa và làm giảm sự phát triển của các vi khuẩn có hại như Vibrio spp., góp phần nâng cao khả năng miễn dịch tổng thể của tôm. Người nuôi có thể lựa chọn các chế phẩm sinh học đạt tiêu chuẩn GMP, có chứa các chủng vi khuẩn như Bacillus subtilis hoặc Lactobacillus. Một số sản phẩm phổ biến hiện có trên thị trường như Five-Men sống TS, Five-Probiomax, Five-Bazym, Five-Enzym TS, Five-Polybacter và Five-Tribio cũng chứa các chủng này để hỗ trợ sức khỏe đường ruột và tiêu hóa, giúp phòng ngừa các bệnh đường ruột và thúc đẩy sự phát triển toàn diện của tôm.
2.2. Bổ sung Beta Glucan 
Beta glucan là một hợp chất polysaccharide có khả năng kích thích hệ miễn dịch bẩm sinh của tôm, giúp tăng khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh. Khi kết hợp với probiotic, beta glucan giúp tăng sức đề kháng tôm giống trước khi thả, hỗ trợ tôm phục hồi sau khi bệnh và giảm tỷ lệ chết do nhiễm khuẩn. 
Nhiều nghiên cứu, bao gồm ở tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei), đã chứng minh rằng β‑1,3‑glucan có thể kích thích sản sinh enzyme chống oxy hóa như SOD, CAT, GPx; giảm chỉ số MDA (chỉ dấu stress oxy hóa) và tăng cường biểu hiện các gene miễn dịch như Penaeidin, LGBP và Lysozyme. Hiệu quả miễn dịch này đạt mức tối ưu khi beta glucan được sử dụng theo chế độ xen kẽ (intermittent feeding), ví dụ như sử dụng 2 ngày, 5 ngày nghỉ với liều khoảng 0,1-0,2 % khẩu phần, nhằm tránh hiện tượng “miễn dịch suy yếu” do kích thích liên tục.
Trên cơ sở đó, sản phẩm Beta-Glucan C TS được thiết kế với công thức sinh học tối ưu, không chỉ giúp kích thích sản sinh hệ miễn dịch tự nhiên, nâng cao sức đề kháng, kháng bệnh tốt, đặc biệt là bệnh do virus và cũng giúp tôm phục hồi nhanh sau điều trị, tăng cường tiêu hóa, hấp thu thức ăn, tăng trọng nhanh và hạn chế các tác nhân gây stress trong các tình huống thời tiết thay đổi đột ngột hoặc vận chuyển.
2.3. Bổ sung Vitamin C 
Vitamin C tăng sức đề kháng chống stress cho tôm là giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả. Vitamin C giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ quá trình lột xác, giảm stress do thay đổi nhiệt độ đột ngột và thúc đẩy quá trình phục hồi nhanh chóng sau khi bị bệnh. Liều dùng vitamin C cho tôm thường là 500-1000 mg/kg thức ăn, tùy thuộc vào giai đoạn phát triển và mức độ stress của tôm. Đặc biệt, vitamin C còn là thành phần không thể thiếu trong khẩu phần ăn của tôm nuôi công nghiệp. Có thể sử dụng sản phẩm Five-Vitamin C.TS hoặc Five-Stress C để cung cấp cho tôm Vitamin C thiết yếu.

Sản phẩm bổ sung vitamin C cho tôm

2.4. Bổ sung Enzyme tiêu hóa 
Việc bổ sung enzyme tiêu hóa cải thiện sức khỏe tôm giúp tăng khả năng hấp thu thức ăn, giảm hiện tượng tôm bỏ ăn do thay đổi thời tiết, hỗ trợ tiêu hóa protein và lipid và cải thiện sức khỏe đường ruột ở tôm. Các enzyme như protease, amylase, lipase giúp tôm tiêu hóa thức ăn hiệu quả hơn, giảm gánh nặng lên hệ tiêu hóa trong giai đoạn stress.
2.5. Kết hợp Prebiotic, Probiotic, Postbiotic
Sự kết hợp giữa prebiotic, probiotic và postbiotic tạo nên một hệ sinh học toàn diện giúp tăng cường sức đề kháng cho tôm, ổn định hệ vi sinh đường ruột, ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh, tăng tỷ lệ sống và giảm chi phí kháng sinh.
Prebiotic là các chất xơ hoặc hợp chất không tiêu hóa được, được sử dụng làm nguồn thức ăn cho các vi khuẩn có lợi trong đường ruột, giúp chúng phát triển và hoạt động hiệu quả hơn.
Probiotic là các vi sinh vật sống (chủ yếu là vi khuẩn hoặc nấm men) khi được sử dụng với liều lượng đủ sẽ mang lại lợi ích cho vật chủ, ví dụ như cân bằng hệ vi sinh và cải thiện miễn dịch.
Postbiotic là các hợp chất sinh học có lợi (bao gồm tế bào chết, thành phần tế bào hoặc các chất chuyển hóa) được tạo ra sau quá trình phát triển hoặc tiêu biến của probiotic; chúng giúp tăng cường miễn dịch, hỗ trợ hệ tiêu hóa và mang lại các hiệu ứng sinh lý tích cực mà không cần dùng kháng sinh.
Đặc biệt, postbiotic là một trong những giải pháp sinh học tiên tiến được ứng dụng rộng rãi trong các mô hình nuôi hiện đại. 
III. Cách xử lý khi tôm bị stress do thay đổi thời tiết đột ngột
3.1. Trước khi trời mưa lớn hoặc trở lạnh
Khi dự báo có mưa lớn hoặc trời trở lạnh, người nuôi cần chủ động theo dõi dự báo thời tiết, bổ sung vitamin C, probiotic, beta glucan vào thức ăn, tạt vôi CaCO₃ để ổn định pH nước ao, bật quạt nước, tăng cường oxy hòa tan, gia cố bờ ao, kiểm tra hệ thống thoát nước. Đây là những bước quan trọng để giảm stress cho tôm trước khi thời tiết thay đổi. Có thể sử dụng sản phẩm B.Comlex KC TS để tăng cường sức đề kháng, tăng lực và chống stress cho tôm.

Ao nuôi trước mưa

3.2. Trong khi mưa lớn
Trong thời điểm mưa lớn, người nuôi nên giảm lượng thức ăn 20-30%, tăng cường sục khí, duy trì DO > 4ppm, theo dõi pH, oxy hòa tan thường xuyên, đồng thời dùng vitamin C và probiotic để giảm stress cho tôm. Ngoài ra, cần đảm bảo bật quạt nước liên tục, kiểm soát chất hữu cơ và khí độc trong ao để hạn chế tác động tiêu cực đến sức khỏe của tôm.
Theo các nghiên cứu kỹ thuật, việc duy trì nồng độ DO trong ao trên 4-5 ppm khi trời giông là vô cùng quan trọng. Bên cạnh đó, người nuôi cũng nên bổ sung KiNa (Na, K, Mg) để hỗ trợ cân bằng điện giải, ổn định pH và điện thế nước ao bằng cách dùng vôi hoặc muối khoáng với liều lượng thích hợp, đặc biệt khi mưa lớn làm loãng và biến động các thông số môi trường.

Quạt nước xử lý ao nuôi

3.3. Sau mưa lớn
Sau những trận mưa lớn, cần kiểm tra lại môi trường nước, bổ sung khoáng chất Na, K, Mg và sử dụng các chế phẩm sinh học để xử lý khí độc, gây màu trà, tăng dần lượng thức ăn khi tôm ổn định trở lại. Có thể sử dụng các chế phẩm sinh học như Five-Yucca Bio hoặc Five-Yucca Bio Super để xử lý khí độc. Việc sử dụng chế phẩm vi sinh Five-Biozym Super giúp xử lý rong rêu, xác tảo, làm sạch đáy ao, giảm khí độc, trong khi Five-BKG Aqua hiệu quả trong việc sát khuẩn nhanh, diệt trùng mạnh, ổn định nguồn nước. Nhờ sự kết hợp này, môi trường nước được cải thiện toàn diện, giúp tôm nhanh chóng hồi phục sau stress.
IV. Chế độ dinh dưỡng và quản lý môi trường
Chế độ dinh dưỡng hợp lý và quản lý chặt chẽ môi trường ao nuôi là yếu tố then chốt giúp tăng sức đề kháng cho tôm. Người nuôi cần đảm bảo khẩu phần ăn cân đối, cung cấp đủ protein, lipid, khoáng chất, vitamin và enzyme. Ngoài ra, việc bổ sung thức ăn chức năng có tác dụng hỗ trợ miễn dịch và nâng cao sức đề kháng cho tôm cần được thực hiện song song với việc quản lý chất lượng nước ao nuôi tôm, đảm bảo pH, DO ổn định và kiểm soát hiệu quả khí độc H₂S, NO₂. Việc hút bùn định kỳ, xử lý tảo tàn, giảm chất hữu cơ trong ao cũng giúp giảm stress và tăng sức khỏe tổng thể cho tôm.
Để bổ sung dinh dưỡng, có thể sử dụng Five-Aminovit Super TS giúp tôm khỏe mạnh, ăn nhiều, tăng trọng nhanh, giảm stress và tăng cường hệ miễn dịch. Sản phẩm Five-Bogama TS giúp đào thải độc tố, tăng cường và phục hồi chức năng gan, cân bằng dinh dưỡng, tiêu hóa tốt, lớn nhanh, đồng đều. Five-Camavit giúp tăng sức đề kháng, chống sốc, cong thân, đục cơ, khắc phục nhanh biếng ăn, chậm lớn và giúp tôm lột xác đồng đều. Five-Masol forte TS cũng hỗ trợ chống stress, giảm sốc, tăng sức đề kháng, giúp tôm nhanh lớn, đồng đều, chắc khỏe và nặng cân. Ngoài ra, Five-Diệp Hạ Châu giúp tăng cường sức khỏe, bảo vệ chức năng gan thận, kích thích hệ miễn dịch, phòng ngừa bệnh trên tôm đặc biệt là các bệnh về gan và đốm trắng.

Sản phẩm bổ sung dinh dưỡng cho tôm

Việc tăng cường sức đề kháng và giảm stress cho tôm cần được thực hiện theo hướng tổng thể, kết hợp giữa bổ sung vi chất dinh dưỡng, sử dụng chế phẩm sinh học và kiểm soát chặt chẽ các yếu tố môi trường. Trong điều kiện thời tiết biến động, duy trì cân bằng hệ vi sinh đường ruột, ổn định pH, DO và hạn chế khí độc như NH₃, H₂S là những yếu tố then chốt giúp tôm duy trì sức khỏe ổn định, tăng cường sức đề kháng và giảm tỉ lệ hao hụt. Song song đó, việc xây dựng khẩu phần dinh dưỡng hợp lý theo từng giai đoạn phát triển, đồng thời bổ sung các hoạt chất hỗ trợ tiêu hóa và nâng cao hiệu quả sử dụng thức ăn sẽ góp phần tối ưu hệ số chuyển đổi (FCR), rút ngắn chu kỳ nuôi và gia tăng hiệu suất kinh tế trên mỗi đơn vị diện tích. Việc áp dụng đồng bộ các biện pháp trên chính là nền tảng để hướng tới mô hình nuôi tôm bền vững, an toàn và thích ứng tốt với biến động môi trường ngày càng phức tạp.
Câu hỏi thường gặp
1. Tôm bị stress khi thay đổi thời tiết phải làm sao? 
Khi tôm bị stress do thay đổi thời tiết, người nuôi cần nhanh chóng ổn định môi trường nước, bổ sung vitamin C, probiotic và khoáng chất, đồng thời giảm lượng thức ăn và tăng cường oxy hòa tan nhằm giúp tôm phục hồi nhanh chóng.
2. Làm sao để tăng sức đề kháng cho tôm mùa nắng nóng? 
Trong mùa nắng nóng, ngoài việc che nắng ao nuôi, ổn định pH và oxy hòa tan, người nuôi nên bổ sung vitamin C, beta glucan, probiotic và enzyme tiêu hóa vào thức ăn giúp tăng đề kháng cho tôm và phòng ngừa bệnh do vi khuẩn Vibrio.
3. Có nên dùng probiotic để giảm stress cho tôm không? 
Probiotic là giải pháp sinh học hiệu quả giúp giảm stress ở tôm, tăng cường hệ miễn dịch, cân bằng hệ vi sinh đường ruột và ức chế vi khuẩn gây bệnh. Đây là giải pháp tối ưu thay thế kháng sinh trong nuôi tôm hiện nay.
4. Tôm yếu, kém ăn do trời lạnh phải xử lý thế nào? 
Tôm yếu, kém ăn do trời lạnh cần được xử lý bằng cách giảm lượng thức ăn 20-30%, bổ sung vitamin C, khoáng chất Na, K, Mg và sử dụng probiotic hoặc postbiotic giúp hỗ trợ tiêu hóa và tăng cường sức đề kháng.
5. Nên dùng vitamin gì để tăng đề kháng cho tôm? 
Vitamin C là thành phần chính để tăng đề kháng cho tôm, có thể dùng Five-Vitamin C.TS hoặc Five-Stress C. Ngoài ra, có thể kết hợp với vitamin B-complex (có trong B.Comlex KC TS) và vitamin E (có trong Five-Aminovit Super TS và Five-Camavit) để cải thiện sức khỏe tổng thể. 
Xem thêm:
- Phòng bệnh và chăm sóc cho ao nuôi thủy sản trong mùa nắng nóng
- Cách nuôi tôm trong mùa mưa an toàn mà hiệu quả
- Cách chăm sóc ao nuôi tôm cá trong mùa mưa bão