PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ VÀ KIỂM SOÁT MYCOPLASMA SUIS HIỆU QUẢ TRONG MÙA DỊCH

Mycoplasma suis ở lợn là một trong những nguyên nhân chính gây thiếu máu truyền nhiễm, suy giảm miễn dịch và tăng tỷ lệ tử vong ở đàn lợn, đặc biệt trong giai đoạn sau cai sữa. Có khả năng lây lan âm thầm và bùng phát mạnh vào mùa dịch, bệnh không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế mà còn gây khó khăn cho việc kiểm soát trại chăn nuôi. Bài viết dưới đây, Fivevet sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về nguyên nhân, triệu chứng, cơ chế lây truyền và đặc biệt là giải pháp điều trị tối ưu bằng các dòng sản phẩm chuyên dụng đã được kiểm nghiệm từ Fivevet.

I. Tổng quan về bệnh Mycoplasma suis
1.1. Đặc điểm, cơ chế gây bệnh của mycoplasma suis
Mycoplasma suis (thuộc nhóm Mycoplasma) là một tác nhân gây bệnh thiếu máu truyền nhiễm quan trọng ở lợn. Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng các triệu chứng thường thấy rõ nhất ở lợn con (Hoelzle et al., 2006).
Cơ chế gây bệnh chủ yếu là do vi khuẩn bám lên bề mặt hồng cầu, làm biến dạng và phá hủy tế bào máu, làm tăng nồng độ bilirubin trong máu, dẫn đến thiếu máu, vàng da, đồng thời làm tăng nguy cơ mắc bệnh và tử vong, đặc biệt ở giai đoạn lợn sau cai sữa.

 A: Lợn không nhiễm M. suis; B: lợn nhiễm M. suis thể cấp; C: lợn nhiễm M. suis thể mãn. B, D, F: quan sát dưới kính hiển vi điện tử.
RBC: hồng cầu. Ms: M. suis

 

Bên cạnh đó, M. suis còn gây rối loạn sinh sản ở lợn nái và làm suy giảm miễn dịch, khiến đàn lợn dễ mắc các bệnh kế phát về đường hô hấp và tiêu hóa. Do đó, việc kiểm soát hiệu quả bệnh này không chỉ giảm thiểu tổn thất về kinh tế mà còn góp phần nâng cao năng suất chăn nuôi (Ana et al., 2011). 

1.2. Dịch tễ học và lây truyền
Bệnh thiếu máu truyền nhiễm do Mycoplasma suis là một trong những bệnh phổ biến trong chăn nuôi lợn trên toàn thế giới với tỷ lệ nhiễm thay đổi theo điều kiện chăn nuôi, phương pháp quản lý và mật độ đàn. Bệnh xuất hiện ở nhiều vùng chăn nuôi, gây ảnh hưởng đáng kể đến năng suất và hiệu quả kinh tế. 
Mycoplasma suis có thể lây truyền theo nhiều đường khác nhau. Lây truyền dọc từ lợn mẹ sang lợn con trong quá trình mang thai hoặc sinh đẻ là một trong những đường lây chính. Ngoài ra, bệnh còn lây lan khi tiếp xúc trực tiếp với máu nhiễm bệnh, đặc biệt khi dùng chung dụng cụ thú y như kim tiêm, dao mổ hoặc dụng cụ cắt đuôi mà không được khử trùng đúng cách. Nghiên cứu của Zhongyang et al. (2017) chỉ ra rằng, tỷ lệ nhiễm tăng cao vào mùa khô và thời điểm giao mùa, khi các côn trùng hút máu như ruồi, muỗi phát triển mạnh, góp phần lây lan bệnh.
Đáng chú ý, lợn sau khi khỏi bệnh thể cấp hoặc lợn lớn nhiễm M. suis thể nhẹ thường trở thành vật mang trùng mạn tính, tiếp tục đào thải mầm bệnh ra môi trường trong thời gian dài. Những đàn lợn nái mang trùng không biểu hiện triệu chứng trở thành nguồn lây nhiễm chủ yếu, đặc biệt nguy hiểm khi có các yếu tố stress như thay đổi thời tiết, dinh dưỡng kém hoặc vận chuyển xa. Điều này khiến công tác kiểm soát và phòng bệnh trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.

II. Biểu hiện bệnh
Nhiễm Mycoplasma suis làm giảm hồng cầu, gây thiếu máu và vàng da ở các nhóm lợn bao gồm lợn nái, lợn con và lợn thịt. Đặc biệt, lợn con và lợn sau cai sữa khi nhiễm M. suis ở mức độ cao sẽ biểu hiện vàng da, phát triển kém, chậm tăng trưởng và dễ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và tiêu hóa do hệ thống miễn dịch suy giảm. Lợn con nhiễm M. suis có thể run rẩy, đi đứng không vững do tụt đường huyết, dẫn đến tỷ lệ tử vong và loại thải cao. Trong khi đó, lợn nái nhiễm bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng. Bệnh thường xuất hiện ở 2 thể: Cấp tính và mạn tính:

2.1. Thể cấp tính
Lợn nhiễm M. suis có biểu hiện vàng da, xanh xao, gầy yếu, phát triển kém, vành tai sưng, tím bầm. Ở lợn con có biểu hiệu yếu chân, run rẩy, đi không vững, đôi khi bị co giật. Lợn cai sữa, lợn thịt khi bị nhiễm M. suis có dấu hiệu lờ đờ, co giật, thậm chí hôn mê và chết. Lợn nái nhiễm M. suis thường biểu hiện thêm sốt cao (40 - 41^oC), chậm lên giống, dễ sảy thai, lợn con chết tăng khi sinh.

2.2. Thể mạn tính
Khi lợn nhiễm M. suis thể mãn thể trạng kém, biểu hiện vàng da, chậm lớn, da khô, lông xù và bị suy giảm hệ miễn dịch trầm trọng dẫn đến rất dễ bị bội nhiễm vi khuẩn đường hô hấp, tiêu hóa làm cho mức độ bệnh nặng hơn.

2.3. Bệnh tích
Các chỉ số hồng cầu, tiểu cầu suy giảm nghiêm trọng. Máu loãng, hồng cầu bị biến dạng, giảm hoặc mất chức năng sinh lý. Ở lợn cai sữa, lợn choai, có thể xuất hiện bệnh tích loét da ở những vị trí rìa tai, đuôi, mõm. Mổ khám có thể phát hiện được các bệnh tích như: vách tim mỏng, tim nhão, lách sưng, gan sậm màu, tràn dịch xoang bụng, ngực, bao tim, tổ chức dưới da và hạch sưng.

III. Giải pháp kiểm soát, điều trị Mycoplasma suis
Hiện nay, việc kiểm soát và điều trị hiệu quả Mycoplasma suis chủ yếu dựa vào kháng sinh nhóm Tetracycline và Macrolides. Trong đó, Oxytetracycline và Doxycycline thuộc nhóm kháng sinh Tetracycline là hai hoạt chất được sử dụng phổ biến. Đây là những kháng sinh phổ rộng, có khả năng tác động lên nhiều loại vi khuẩn gram âm, gram dương, vi khuẩn hiếu khí, kỵ khí và đặc biệt là Mycoplasma.
Kháng sinh nhóm Tetracycline ức chế quá trình tổng hợp protein của vi khuẩn bằng cách gắn vào tiểu đơn vị 30-S của ribosome. Điều này cản trở sự gắn kết của aminoacetyl-tRNA vào vị trí tiếp nhận trên phức hợp mRNA ribosome và ngăn chặn sự kết hợp của các axit amin vào chuỗi peptide đang kéo dài. Kết quả là quá trình tổng hợp protein bị gián đoạn, làm ức chế sự phát triển và nhân lên của vi khuẩn.

3.1. Các nghiên cứu đánh giá hiệu quả điều trị của Oxytetracycline và Doxycycline trên M.suis
Trong một phác đồ tiến hành điều trị lợn nái 6 tuần trước khi đẻ và lợn sơ sinh ngày đầu bằng Oxytetracycline qua đường tiêm và trộn Oxytetracycline vào thức ăn của lợn nái 3 đợt mỗi năm, mỗi đợt sử dụng liên tục trong 7 ngày. Đồng thời, thực hiện kiểm soát nghiêm ngặt ký sinh trùng và vệ sinh dụng cụ (thay kim mỗi lứa, dùng hai bộ dụng cụ phẫu thuật luân phiên). Quản lý tốt, giảm stress, phát hiện và loại bỏ lợn mang mầm bệnh cũng được khuyến cáo.
Ba tháng sau khi triển khai thực hiện kiểm soát, số lượng lợn con cai sữa có biểu hiện thiếu máu lâm sàng và tỷ lệ chết ở lợn con theo mẹ đã giảm đáng kể (Bảng 1).

 

 

^ab: Trong cùng một hàng, các số liệu có ký hiệu chữ cái khác nhau (a, b) thì khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0.05).

Ở một nghiên cứu khác điều trị bằng doxycycline đơn lẻ và phối hợp được tiến hành trên lợn con cai sữa 21-28 ngày tuổi có khối lượng trung bình 5-7 kg, có biểu hiện lâm sàng đặc trưng của bệnh M. suis như thiếu máu, niêm mạc nhợt nhạt, gầy còm và đồng đều về trọng lượng, giới tính, độ tuổi. Các kháng sinh sử dụng trong nghiên cứu được trộn vào thức ăn để khảo sát.
 

Bảng 2. Kết quả so sánh mức độ nhiễm M. suis theo thang điểm, trước và sau thí nghiệm và giữa các lô thí nghiệm
 

Kết quả bảng 2 cho thấy mức độ nhiễm M. suis giảm rõ rệt sau điều trị, đặc biệt ở các nhóm sử dụng Doxycycline đơn lẻ hoặc phối hợp.

3.2. Phác đồ điều trị và kiểm soát bệnh Mycoplasma suis
a. Vệ sinh – sát trùng
- Phun thuốc sát trùng Five-BKG, Five-BGF, Five-Perkon 3S, Five-Iodine cho chuồng trại ngày 1-2 lần trong suốt thời gian dịch.
- Sát trùng dụng cụ, vết thương: Five-Iodine,…
- Không dùng chung kim tiêm.
b. Điều trị bằng kháng sinh
- Five-Oxylin.LA:
+ Sản phẩm kết hợp với Flunixin mang lại hiệu quả kép vừa kháng khuẩn mạnh mẽ, vừa chống viêm, giảm đau, hạ sốt nhanh chóng. Với có chế tác động toàn diện, sản phẩm đặc biệt hiệu quả trong đặc trị Mycoplasma suis, viêm phổi phức hợp, nhiễm trùng, viêm vú cấp, hội chứng MMA.
+ Liều điều trị: Tiêm bắp 1 liều 1ml/10-15kgP. Trường hợp nặng, có thể tiêm lại sau 3-5 ngày.
+ Sau đó có thể điều trị tiếp với kháng sinh trộn tiếp 5-7 ngày. 
- Five-Myco Pro:
+ Liều dùng: 1ml/10-12kgP tiềm 1 lần/ngày. Dùng liên tục 3-5 ngày. Sau đó có thể điều trị với kháng sinh trộn tiếp 5-7 ngày. 
- Các sản phẩm kháng sinh trộn: Five-Oxytetra 50%, TW5-Doxy 500, Five-Doflo 21,…
c. Liệu pháp bổ trợ
- Five-Butasal, Five-Acemin B12, Five-Anti virus, Five-Orgamin, Beta-Glucan.C Tỏi, Five-LacEnzym (cao tỏi),…
 

Bệnh Mycoplasma suis ở lợn là một thách thức lớn đối với chăn nuôi hiện đại, đặc biệt khi thời tiết biến đổi thất thường và mật độ đàn cao. Việc hiểu rõ cơ chế gây bệnh, triệu chứng lâm sàng và các con đường lây lan sẽ giúp người chăn nuôi chủ động hơn trong công tác phòng và trị bệnh. Áp dụng phác đồ điều trị khoa học, kết hợp quản lý chuồng trại chặt chẽ và dùng các sản phẩm kháng sinh phù hợp là biện pháp thiết thực để giảm thiểu thiệt hại. Khi bệnh được kiểm soát đúng cách, đàn lợn sẽ phát triển khỏe mạnh, năng suất tăng trưởng cao, tạo tiền đề vững chắc phát triển chăn nuôi bền vững và lợi nhuận ổn định.
Hành động nhanh - đúng cách - đúng sản phẩm là chìa khóa sống còn để kiểm soát Mycoplasma suis. Đừng để cả đàn lợn trả giá vì một phút chậm trễ.

Câu hỏi thường gặp
1. Mycoplasma suis là gì và nguy hiểm như thế nào đối với đàn lợn?
Mycoplasma suis là một loại vi khuẩn gây ra bệnh thiếu máu truyền nhiễm ở lợn. Vi khuẩn này bám lên hồng cầu, gây biến dạng và phá hủy tế bào máu, dẫn đến thiếu máu, vàng da, suy giảm miễn dịch. Nếu không điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong có thể rất cao, đặc biệt ở lợn con và lợn sau cai sữa.
2. Bệnh Mycoplasma suis lây lan qua những con đường nào?
Bệnh có thể lây truyền qua lợn mẹ sang con, tiếp xúc trực tiếp với máu nhiễm bệnh, hoặc sử dụng chung kim tiêm, dao mổ không sát trùng. Ngoài ra, ruồi, muỗi và côn trùng hút máu cũng là tác nhân lây truyền gián tiếp.
3. Triệu chứng nào giúp nhận biết lợn nhiễm Mycoplasma suis?
Lợn nhiễm bệnh thường có biểu hiện vàng da, gầy yếu, chậm lớn, run rẩy, xanh xao, kém ăn, hoặc chết đột ngột. Lợn nái có thể bị sảy thai, chậm động dục hoặc sinh con yếu.
4. Làm sao điều trị bệnh Mycoplasma suis hiệu quả?
Phác đồ điều trị hiệu quả hiện nay là sử dụng kháng sinh nhóm Tetracycline như Oxytetracycline, Doxycycline. Các sản phẩm của Fivevet như Five-Oxylin.LA, Five-Myco Pro được chứng minh hiệu quả vượt trội trong kiểm soát bệnh.
5. Cần lưu ý gì khi phòng bệnh cho đàn lợn?
Vệ sinh chuồng trại thường xuyên, không dùng chung dụng cụ tiêm, sát trùng định kỳ bằng sản phẩm như Five-BKG, Five-Iodine, quản lý stress tốt và bổ sung dinh dưỡng, miễn dịch là các yếu tố then chốt.

Xem thêm:
- Nguyên nhân và cách phòng trị bệnh hô hấp phức hợp trên heo
- Kháng sinh nhóm Macrolides và nhóm Tetracyclines trong thú y
- Giải pháp chăm sóc gia súc trong mùa mưa bão