NGUYÊN NHÂN, CÁCH PHÒNG VÀ TRỊ BỆNH HOẠI TỬ GAN TỤY CẤP TRÊN TÔM

1. Tác nhân gây bệnh:
Nguyên nhân gây bệnh chính là nhóm vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus làm rối loạn chức năng và phá hủy các mô gan tụy của tôm. Tuy nhiên, tổng hợp nguyên nhân gây bệnh vẫn chủ yếu liên quan đến quản lý môi trường ao nuôi tôm, còn vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus chỉ là nguyên nhân chính gây bệnh, nếu việc quản lý môi trường ao tôm tốt thì bệnh khó xảy ra hơn.
Bệnh có thể xuất hiện ở tôm dưới 35 ngày tuổi, lúc này nguyên nhân gây bệnh chính là do con giống chất lượng kém, bị nhiễm bệnh nặng từ tôm bố mẹ.
Nếu bệnh xuất hiện ở tôm từ 35-60 ngày tuổi, phần lớn nguyên nhân gây bệnh lúc này là do việc quản lý ao nuôi kém: nước không lên màu, đất nhiễm phèn, độ pH thấp, thiếu cân bằng khoáng chất trong ao, độ oxy hòa tan thấp,… hoặc do dư lượng độc tố cypemethrin và deltamethrin có trong thuốc trừ sâu (thường được người nuôi dùng để diệt giáp xác) khiến màu nước không ổn định.
Bệnh hoại tử gan tụy cấp thường xảy ra vào mùa mưa, khi thời tiết biến động mạnh. Mưa nhiều làm tôm càng dễ phát bệnh nhanh hơn, đặc biệt là các ao nuôi tôm thẻ chân trắng thâm canh, đã có sự tích lũy phosphor cao do thức ăn dư thừa.
2. Dấu hiệu và triệu chứng bệnh
a) Dấu hiệu lâm sàng:
- Tôm nhiễm AHPND giai đoạn đầu có vỏ mềm, đường tiêu hóa rỗng hoặc đứt đoạn, giảm ăn, có thể nhiễm phân trắng kéo dài.
- Tôm bơi lờ đờ, phản ứng chậm với tiếng động và ánh sáng, rớt đáy nhiều.
- Gan tôm có thể có nhiều triệu chứng khác nhau: Gan tụy mềm nhũn, teo lại hoặc sưng to, màu nhạt nhưng cũng có trường hợp gan chai sạn, màu sẫm, không còn các giọt dầu hoặc xuất hiện các đốm đen trên gan tụy.
- Giai đoạn 10-35 ngày tuổi, tỉ lệ chết của tôm trong cùng một ao có thể đạt 100%.

Hình ảnh tôm thẻ chân trắng bị nhiễm AHPND (mũi tên)

b) Con đường phát sinh và lây lan bệnh:
- Nguồn giống mang mầm bệnh: tôm giống tiếp xúc với mầm bệnh có thể gây chết trong vòng 12 tiếng trong bể giống hoặc trong quá trình vận chuyển. Tôm giống mang mầm bệnh có thể gây bùng dịch và chết hàng loạt trong 2 tuần kể từ lúc thả giống.
- Mật độ vi khuẩn gây bệnh trong môi trường nuôi: Các nghiên cứu cho thấy, khi mật độ vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus trong ao đạt đến 10²-10³CFU/ml thì ao nuôi bắt đầu có nguy cơ xuất hiện bệnh AHPND.
- Mức độ ô nhiễm của ao nuôi: AHPND có nguy cơ xuất hiện cao ở các ao nuôi ô nhiễm, thức ăn thừa hoặc tảo tàn làm nguồn vật chất hữu cơ tăng cao, hệ vi sinh kém ổn định, mức độ đa dạng vi sinh vật trong ao thấp và sức đề kháng của tôm giảm do điều kiện nuôi kém. Ngoài ra, bệnh cũng có thể được kích hoạt bởi các yếu tố môi trường như: nhiệt độ cao, độ mặn cao, pH cao, hoặc nhiệt độ ao thấp (khoảng 20^oC) trong 48 giờ.
- Lây truyền: bệnh có thể lây truyền ngang từ tôm bệnh sang tôm khỏe thông qua đường tiêu hóa (tôm khỏe ăn tôm bệnh đã yếu hoặc chết) sau đó tấn công vào gan tụy. Đồng thời, bệnh cũng có thể lây truyền dọc, từ tôm bố mẹ di truyền sang cho con.
- Vật chủ hoặc trung gian: AHPND có thể được động vật phù du mang theo do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus có thể bám vào chitin (1 trong những chất cơ bản tạo nên vỏ tôm). Ngoài ra, các động vật khác sống dưới nước như cua, cá, sinh vật phù du và chim cũng có thể mang mầm bệnh nhưng điều này chưa có bằng chứng rõ ràng.
3. Phòng bệnh và xử lý ao tôm bệnh:
a) Phòng bệnh:
- Chọn tôm giống khỏe mạnh, sạch mầm bệnh ở những công ty giống uy tín, xét nghiệm kiểm tra bệnh cho giống trước lúc xuất bán từ trại giống.
- Chuẩn bị tốt ao nuôi, bảo đảm nguồn nước ao nuôi sạch bệnh.
- Khống chế tốt mật độ tảo, giảm tảo khi cần thiết bằng cách thay nước, tạt vi sinh vào đêm, hạn chế dùng hóa chất.
- Tăng cường sử dụng các loại men vi sinh Five-Bazym, Five-Envibac định kỳ để bổ sung vi sinh vật có lợi, ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây hại. Sử dụng trộn cho ăn định kỳ trong các cữ ăn bằng sản phẩm Five-Aminovit Super, Five-B.Comlex K&C để tăng sức đề kháng cho tôm. Kết hợp trộn cho ăn hằng ngày bằng sản phẩm Five-Hepatol hoặc Five-Diệp Hạ Châu để giải độc gan, tăng cường chức năng gan và hỗ trợ gan.
b) Xử lý khi gặp bệnh:
- Sau khi phát hiện tôm có các dấu hiệu về bệnh gan, giảm từ 30-50% lượng thức ăn (hoặc có thể cắt cữ ăn 1-2 ngày).
- Tiến hành diệt khuẩn ao nuôi bằng sản phẩm Hado-PVP Iodine hoặc Five-Viprond để tiêu diệt mầm bệnh có hại trong ao nuôi.
- Trộn cho ăn bằng sản phẩm Five-Oxy Aqua, Five-Orgamin để điều trị từ 3-5 ngày, kết hợp trộn thêm sản phẩm Five-Butasal để tăng cường sức để kháng cho tôm.
Xem thêm:

- Bệnh đốm đen trên tôm và cách phòng trị
- Cải tạo và chuẩn bị ao nuôi tôm
- Bệnh TPD – Nguy cơ tiềm ẩn trên tôm thẻ chân trắng