Bệnh uốn ván là một loại bệnh nhiễm trùng vết thương, có khả năng phát triển nhanh chóng, gây chết trâu, bò và các loài động vật khác với tỷ lệ cao (90-100%). Độc tố của vi khuẩn
Clostridium tetani là nguyên nhân chính khiến động vật bệnh bị kích thích phản xạ và dẫn đến co cứng cơ vân. Bài viết dưới đây,
Fivevet sẽ cung cấp thông tin về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng trị bệnh uốn ván trên gia súc.
1. Đặc điểm của bệnh uốn ván
Bệnh uốn ván đã xuất hiện từ rất lâu và tồn tại ở hầu hết các khu vực trên thế giới, nhưng thường gặp nhiều hơn ở các vùng nhiệt đới.
Tại Việt Nam, do điều kiện sản xuất nông nghiệp còn hạn chế, đặc biệt ở các khu vực vùng sâu, vùng xa, các vết thương dễ bị nhiễm khuẩn, vì vậy bệnh uốn ván vẫn còn phổ biến và gây thiệt hại lớn cho gia súc và con người.
Bệnh cũng thường gặp ở các vùng trũng, lầy lội, trong đó bê nghé dễ mắc uốn ván do việc cắt rốn không đảm bảo vệ sinh.
2. Tác nhân gây bệnh uốn ván
Trong môi trường tự nhiên, Clostridium tetani là trực khuẩn chịu gây bệnh uốn ván ở trâu bò, các loài động vật khác và con người. Trực khuẩn Clostridium tetani phát triển dưới dạng nha bào có hình trứng, thường xuất hiện ở một đầu của vi khuẩn, tạo hình dáng giống như dùi trống.
Là loại trực khuẩn yếm khí, gram dương, Clostridium tetani sản sinh ra các ngoại độc tố mạnh, bao gồm độc tố dung huyết và độc tố tác động lên hệ thần kinh. Mặc dù sức đề kháng của chúng khá yếu, vi khuẩn này có thể bị tiêu diệt trong vòng 1 phút ở nhiệt độ 100°C. Các loại thuốc sát trùng thông thường như axit phenic 5% và formol 3% đều có thể tiêu diệt vi khuẩn và nha bào uốn ván. Tuy nhiên, trong điều kiện thiếu ánh sáng và ẩm ướt, nha bào có thể tồn tại lên tới 10 năm. Để tiêu diệt hoàn toàn nha bào, cần đun sôi ở nhiệt độ 150°C trong khoảng 3 giờ.
3. Dịch tễ bệnh
Động vật dễ mắc bệnh: Tất cả các loài động vật có vú đều có thể nhiễm bệnh, tuy nhiên, mức độ nhạy cảm của từng loài có sự khác biệt. Ngựa, cừu, trâu, bò và lợn có mức độ dễ mắc bệnh lần lượt giảm dần. Bò sữa đặc biệt dễ bị nhiễm nếu thực hiện các thủ thuật như thiến, hoạn hoặc cắt rốn ở bê con mới sinh.
Vị trí chứa vi khuẩn: Vi khuẩn gây bệnh chỉ xuất hiện tại các vết thương hoặc các dịch tiết từ vết thương như mủ, dịch vàng từ lỗ dò, nước tiểu và phân. Trong một số trường hợp đặc biệt, vi khuẩn có thể xâm nhập vào máu và lây lan đến các cơ quan nội tạng.
Con đường xâm nhập: Nha bào uốn ván xâm nhập vào cơ thể chủ yếu qua các vết thương, đặc biệt là các vết thương tiếp xúc với đất như bàn chân, kẽ móng, vết thiến, hoạn và nơi cắt rốn. Những vùng da bị viêm hoặc có mụn nhọt cũng là những nơi mầm bệnh dễ xâm nhập. Nha bào cũng có thể xâm nhập qua niêm mạc bị tổn thương, chẳng hạn như niêm mạc ruột bị tổn thương do ký sinh trùng hoặc các tác nhân cơ học.
Nha bào khi xâm nhập vào vết thương trở thành vi khuẩn và sản sinh độc tố gây bệnh. Để nha bào phát triển thành vi khuẩn, môi trường cần phải yếm khí và không bị thực bào. Độc tố do vi khuẩn tiết ra chủ yếu tác động lên hệ thần kinh, kích thích các cơ vận động, gây co cứng cơ vân do quá mẫn cảm. Khi độc tố gia tăng, cơ thể sẽ bị co cứng toàn thân và trung khu hô hấp bị tê liệt. Con vật sẽ chết do không thể di chuyển, co giật, không thể ăn và bị liệt hô hấp dẫn đến ngừng thở.
4. Triệu chứng bệnh uốn ván ở gia súc
Bệnh thường xảy ra cục bộ, nhưng triệu chứng lại tác động đến toàn bộ cơ thể. Thời gian ủ bệnh kéo dài từ 1 đến 4 tuần. Gia súc bị bệnh, đặc biệt là trâu bò, sẽ có những biểu hiện chính như sau:
Phản xạ quá mẫn: Mọi kích thích nhẹ từ thính giác hoặc thị giác có thể khiến con vật trở nên hoảng loạn, run rẩy, co giật và ngã xuống.
Co cứng cơ vân: Cổ và hàm con vật cứng lại, lưng và đuôi cong, đầu vươn ra phía trước, hàm nghiến chặt, tai dựng đứng, mũi nở to. Đây là dấu hiệu của việc cơ vân bị co cứng và khó thở. Các bắp thịt sẽ co giật từng cơn, bốn chân trở nên cứng như gỗ, con vật không thể di chuyển được. Khi ngã, chúng không thể đứng lên.
Rối loạn cơ năng: Ban đầu, vật không bị sốt, nhưng khi gần chết, thân nhiệt tăng lên đến 40-41°C, mạch nhanh và yếu. Niêm mạc có màu tím, khó thở, thiếu oxy trong máu. Con vật không thể ăn uống và bệnh diễn tiến trong vòng 3-10 ngày. Nếu không được điều trị kịp thời, gia súc sẽ chết do ngạt thở hoặc kiệt sức.
5. Bệnh tích bệnh uốn ván
Bệnh uốn ván ở gia súc là một bệnh cục bộ, không có bệnh tích đặc biệt rõ ràng. Do vật nuôi nằm yên một chỗ và bị khó thở, khi mổ khám có thể thấy niêm mạc của chúng chuyển sang màu tím và bọt khí có trong phổi.
6. Chẩn đoán bệnh uốn ván
Chẩn đoán bệnh uốn ván cần phân biệt với một số bệnh khác như:
Bệnh dại: Thường xuất hiện với các triệu chứng như lên cơn điên, sợ gió và nước, nhưng không có hiện tượng co cứng hàm và cứng lưng như ở bệnh uốn ván.
Bệnh viêm màng não: Con vật có biến đổi cảm giác và bị tê liệt. Tuy có thể có hiện tượng co giật, nhưng không xuất hiện tình trạng co cứng cơ như bệnh uốn ván.
Bệnh độc thịt: Vật có thể bị liệt ở họng, lưỡi, mất trương lực cơ, chảy dãi, nhưng không có hiện tượng co cứng cơ như bệnh uốn ván.
Điểm đặc trưng của bệnh uốn ván là thường xảy ra sau khi gia súc bị các vết thương thiến, hoạn, vá mũi, đóng móng, cắt rốn hoặc các phẫu thuật khác.
7. Điều trị bệnh uốn ván trên gia súc:
a. Xử lý nguyên nhân
Xử lý vết thương: Mở rộng vết thương để tạo điều kiện cho vi khuẩn không phát triển, sát trùng bằng cồn iod, sau đó rắc bột sufamid hoặc Penicillin, hoặc dùng các loại thuốc xịt như
Five-CTC Spray,
Hado-Oxylin Spray vào vùng vết thương.
Tiêm kháng huyết thanh và giải độc tố uốn ván: Để tiêu diệt độc tố và vi khuẩn gây bệnh, cần tiêm kháng huyết thanh càng sớm càng tốt. Tiêm ½ liều dưới da và ½ liều vào vị trí gần vết thương, với liều 80.000 đơn vị cho trâu bò và 40.000 đơn vị cho bê nghé. Trong trường hợp nặng, có thể tiêm 15.000-20.000 đơn vị mỗi ngày cho trâu bò. Kháng huyết thanh và giải độc tố có thể tiêm đồng thời nhưng cần ở hai vị trí khác nhau. Cần tiêm 3-4 lần giải độc tố, mỗi lần cách nhau 4-5 ngày, mỗi lần tiêm từ 1-2 ml.
Điều trị kháng sinh: Dùng
Five-Penicillin G tiêm cho trâu bò có trọng lượng từ 50-70 kg mỗi lần, sau 6 giờ, tiêm nhắc lại.
b. Chữa triệu chứng
Sử dụng thuốc an thần và giảm co thắt cơ: Cho trâu, bò uống từ 30-50 gam Chlohydrat mỗi ngày. Tiêm truyền tĩnh mạch dung dịch Magie sunphat 10% hoặc Magie gluconate 15% với liều lượng 0,5-1 lít mỗi ngày.
Hỗ trợ sức khỏe cho trâu, bò: Tiêm truyền tĩnh mạch dung dịch Glucose ưu trương với liều lượng 0,5-1,5 lít mỗi ngày. Sử dụng Adrenalin để hỗ trợ chức năng tim mạch và Ephedrin để giãn phế nang giúp vật nuôi thở dễ dàng hơn. Các loại thuốc sau có thể dùng để tăng cường hệ miễn dịch và giúp vật nuôi hồi phục nhanh chóng:
Five-Cafein,
Five-Acemin.B12,
Five-Butasal,
Five-ADE Inj,
Five-Bcomplex inj,...
Chăm sóc và nuôi dưỡng vật nuôi: Cần chăm sóc vật nuôi bị bệnh cẩn thận. Trong trường hợp vật nuôi không thể ăn do cứng hàm, có thể thay bằng việc cho uống nước cháo.
8. Phòng ngừa bệnh uốn ván trên gia súc
Bệnh uốn ván có sự phân bố theo khu vực, vì vậy cần đặc biệt chú ý đến công tác phòng ngừa cho người và gia súc tại những nơi lưu hành bệnh. Đối với gia súc mắc bệnh, cần thực hiện cách ly và điều trị kịp thời để chữa khỏi. Những con gia súc chết cần được chôn sâu dưới lớp vôi để tiêu diệt vi khuẩn và nha bào.
Chuồng trại có gia súc ốm phải được vệ sinh sạch sẽ, tiêu hủy phân, rác và chất thải bằng cách đốt. Sau đó, rắc vôi bột hoặc quét vôi 10%, phun sát trùng chuồng trại bằng các dung dịch như
Five-Iodine,
Five-BGF,
Five-B.K.G,
Five-Perkon 3S,... Sau khi vệ sinh, cần để chuồng trống trong 30 ngày trước khi cho gia súc mới vào.
Đối với gia súc bị thương, cần mở rộng vết thương để vệ sinh, sát trùng, rồi tiêm 1ml giải độc tố và 10.000-15.000 đơn vị kháng huyết thanh dưới da. Gia súc nhỏ chỉ cần tiêm một nửa liều lượng so với gia súc lớn.
Trước khi thực hiện các thủ thuật như thiến hoặc phẫu thuật, gia súc lớn phải được tiêm 1ml giải độc tố dưới da, gia súc nhỏ tiêm 0,5ml. Hiệu lực miễn dịch của giải độc tố kéo dài trong vòng một năm.
Cần chăm sóc và nuôi dưỡng đàn gia súc tốt để nâng cao sức đề kháng, đồng thời dọn dẹp sạch sẽ khu vực chăn thả để tránh gia súc bị thương.
Xem thêm:
024 3376 6868 
info@fivevet.vn 
Đăng nhập 
VN
ENG
