1. Đặc điểm:
- Bệnh do virus Fowl Pox thuộc họ Poxviridae gây ra, chủ yếu trên gà và gà tây.
- Gà mắc bệnh ở mọi lứa tuổi nhưng chủ yếu từ 1-3 tháng tuổi.
- Xảy ra quanh năm nhưng dễ phát và nặng nhất vào mùa khô, từ tháng 11 đến tháng 5 âm lịch.
- Bệnh phát nhanh, lây lan rộng. Tỷ lệ chết thấp ở thể da, có thể gây chết cao ở thể nhiễm trùng toàn thân.
2. Phương thức truyền lây:
Virus đậu không truyền dọc (qua phôi) mà chỉ truyền ngang từ gà bệnh sang gà khỏe qua tiếp xúc trực tiếp hoặc qua vật chủ trung gian như muỗi, mòng, ruồi…
3. Triệu chứng:
Thời gian nung bệnh từ 4-14 ngày. Bệnh chia làm 3 thể:
* Thể ngoài da:
- Xuất hiện các nốt mụn to, nhỏ trên mặt đặc biệt vùng da mỏng như: mào, tích, khoé mắt, khoé miệng, mặt trong cánh, quanh hậu môn và da chân.
- Ban đầu là nốt sần nhỏ, màu nâu xám, xám đỏ. To dần bằng hạt đậu, da sần sùi. Sau đó, chuyển màu vàng, mềm, vỡ mủ giống màu kem.
- Các nốt đậu mọc ở mắt lúc đầu nhỏ sau to dần che kín mắt khiến gà khó nhìn, chảy nước mắt do bị viêm kết mạc.
- Mụn đậu khô đóng vẩy, vẩy màu nâu sẫm rồi dần dần tróc đi để lại nốt sẹo nhỏ màu vàng xám, mụn đậu lành nhanh chóng.
* Thể niêm mạc (thể ướt):
- Thường xảy ra trên gà con khoảng 3-4 tuần tuổi. Gà có biểu hiện khó thở, biếng ăn do niêm mạc hầu và họng bị đau.
- Gà sốt, từ miệng chảy ra nước nhờn có lẫn mủ, màng giả. Trong niêm mạc hầu họng, khoé miệng, thanh quản phủ lớp màng giả màu trắng. Khi lớp màng giả tróc đi thấy lớp niêm mạc màu đỏ. Sau đó là quá trình viêm lan ra ở mũi và mắt làm gà ngạt thở, mù mắt.
Bệnh ở thể ướt nặng hơn khi có thêm vi khuẩn kế phát.
* Thể hỗn hợp:
Triệu chứng bệnh bao hàm cả thể ngoài da và yết hầu, thường xảy ra trên gà con. Thông thường thể đậu hỗn hợp này gây chết gà khá cao 5-10% trên tổng đàn, có khi bị bệnh kế phát tỷ lệ chết lên tới 20-25%.
4. Bệnh tích:
- Niêm mạc miệng, thanh quản bị viêm. Xuất hiện các nốt phồng, dày dần lên cuối cùng tạo thành lớp màng giả dính chặt vào niêm mạc.
- Niêm mạc ruột có thể tụ máu đỏ từng đám.
- Phổi tụ máu và tích nước.
- Khí quản chứa nhiều dịch xuất lẫn bọt.
5. Phòng bệnh:
- Bệnh do virus gây ra nên không có thuốc đặc trị. Do đó phải áp dụng các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học như sau:
+ Vệ sinh, sát trùng chuồng trại sạch sau mỗi lứa nuôi.
+ Áp dụng biện pháp cùng vào cùng ra.
+ Chủ động sử dụng vắc-xin phòng bệnh là biện pháp tốt nhất. Sử dụng vắc-xin Five-Fowl Pox để chủng màng cánh cho gà vào lúc 12 ngày tuổi.
+ Định kỳ sử dụng các loại thuốc sát trùng như: Five-Iodine, Five-B.K.G, Five-BGF phun toàn bộ khu vực bên trong, bên ngoài chuồng nuôi.
+ Định kỳ phun thuốc diệt ruồi, muỗi…hạn chế lây nhiễm bệnh.
+ Sử dụng các chất điện giải, men tiêu hóa, khoáng, enzym bổ sung nước uống hoặc trộn thức ăn cho gà nhằm nâng cao sức đề kháng, kích thích sinh trưởng giúp vật nuôi luôn khỏe mạnh, kháng bệnh tốt như: Five-Cảm cúm, Hado-Paradol, Five-Giải độc gan, Hado-Bổ gan mật, Five-Canci ADE, Five-Enzym, Hado-LacEnzym, Five-Vitamin C, Hado-Vitamin C, B.Comlex KC, Cốm KC-BComlex liều dùng theo hướng dẫn trên bao bì sản phẩm. Liệu trình 3-5 ngày, tháng/1 lần.

Vắc-xin Five-Fowl Pox
6. Trị bệnh
Là bệnh do virus gây ra, không có thuốc điều trị đặc hiệu.
Giải pháp khi bệnh xảy ra như sau:
* Khống chế lây nhiễm:
- Tiến hành phun sát trùng toàn bộ chuồng trại bằng các chất khử trung tiêu độc như: Five-Iodine, Five-B.K.G, Five-BGF phun toàn bộ khu vực bên trong, bên ngoài chuồng nuôi.
- Phun thuốc diệt ruồi, muỗi… ngăn đường truyền bệnh.
- Thay toàn bộ chất độn chuồng.
- Tách những gà ốm, gà bệnh điều trị tích cực bằng sản phẩm Five-CTC Spray phun xịt vào các nốt đậu trên mào, tích.
- Sử dụng vắc-xin Five-Fowl Pox chủng màng cánh cho gà theo liều khuyến cáo.
* Ức chế vi khuẩn bội nhiễm:
- Khi bệnh xảy ra làm giảm sức đề kháng dẫn đến gà có thể bị bội nhiễm các bệnh viêm đường hô hấp hoặc tiêu hóa làm cho mức độ bệnh trầm trọng hơn. Do đó, cần chẩn đoán chính xác và có các biện pháp sử dụng kháng sinh, chất bổ trợ để nâng cao sức đề kháng và giảm tỷ lệ chết.
+ Kháng sinh có thể sử dụng một trong các sản phẩm sau: Five-Sultrim, Hado-Sưng phù đầu, Five-T.C.17, Five-DHT, Hado-SHA, Five-AntiCRD, Five-Dotylin, Five-AC.15, Five-Amoxcin, TW5-Amox.600, TW5-Doxy.500, Five-Tylvasin… kết hợp Five-Long đờm hoặc Hado-Bromhexin Oral pha nước cho uống, liều theo hướng dẫn trên bao bì sản phẩm. Liệu trình 3 -5 ngày.
+ Tăng cường sức đề kháng có thể sử dụng các sản phẩm như: Five-Bogama ginseng, Hado-Mebitol, Five-Giải độc gan, Hado-Bổ gan mật, Five-Mix Lyte, Five-Vit KC.Lyte, Hado.Điện giải.B-Comlex… Hoặc cung cấp các loại men enzym, vitamin, khoáng như: Five-Enzym, Hado-LacEnzym, Five-Men sống, Hado-Men sống, TW5-Men BHO, Five-Mix nhân sâm… nhằm kích thích tiêu hóa hấp thu thức ăn, giúp cơ thể vật nuôi phục hồi sức khỏe, chống chịu bệnh tật tốt.
Nguồn: Phòng NCPT - Công ty cổ phần thuốc thú y Trung ương 5